Գործնական քերականություն։ Բայի եղանակ։

Կարդա՛՝ բայի եղանակը․․․

Առաջադրանքներ1. Համեմատի՛ր տրված նախադասությունների բայերը և գտի՛ր տարբերությունները:

Փորձելով ամեն ինչ պարզելու են, ու հանգիստ խղճով առաջ ենք գնալու:

Սահմանական եղանակ։

Փորձելով ամեն ինչ պարզեն-ըղձական, ու հանգիստ խղճով առաջ գնանք:

Ըղձական եղանակ։

Եթե ոչինչ չխանգարի-ենթադրական փորձելով ամեն ինչ պարզեն-ըղձական, ու հանգիստ խղճով առաջ  կգնանք-ենթադրական:

Ենթադրական և ըղձական եղանակ։

Փորձելով ամեն ինչ  պիտի պարզեն-ըղձական, ու պիտի  առաջ  գնանք, ուրիշ ելք չունենք-ըղձական:

Ըղձական եղանակ։

Փորձելով ամեն ինչ պարզե՛ք-հրամայական ու հանգիստ խղճով առաջ գնացե՛ք-հրամայական

Հրամայական եղանակ։

 2. Ո՞ր բառերի միջոցով է արտահայտվում խոսողի վերաբերմունքը (եղանակավորում նախադասությունը, ընդգծե՛ք):

Այնպես լինի, որ ինքը կարողանա խուսափել այդ հանդիպումից:Պիտի գնա ու արևի մասին պատմի աշխարհին:Եթե մարդկանց ու մեքենաների աղմուկը չլինի, ամեն առավոտ կլսեք ջութակի ձայնը:Գոնե կարողացա խուսափել այդ հանդիպումից:Անշուշտ գալու է և անպայման ամեն ինչ պատմելու է:Ամեն առավոտ երևի լսում եք ջութակի ձայնը:

3. Ընդգծված դերբայները այնպիսի դիմավոր ձևերով փոխարինի՛ր, որ համապատախանեն փակագծերում տրված եղանակավորմանը:

Ավելի դյուրազգաց ուղևորները առանձնացել են իրարից :(ստույգ,հաստատ կատարված)Անցեք անտառապատ բլուրը, գտեք աղետի հետքերը: (Հրաման)Շոգենավն անցնեյք նավաշինարանից, դուրս գայք ծովածոց, ու նորից զգայք լիակատար ազատության գեղեցիկ խաբկանքը: (Իղձ, ցանկություն)Եթե ափը ծածկված լինի խիտ եղեգնուտով, այնտեղ ջրային թռչունների բներ կլիներ: (Ենթադրաբար,պայմանով կատարելի)Դու հետևել նրանց և պարզել տեսակները: (Անհրաժեշտություն, հարկադրանք)

4. Տեքստում մի դեպքում տեղադրի՛ր փակագծերում դրված առաջին բայաձևերը, մյուս դեպքում՝ երկրորդները: Գտի՛ր ստացված տեքստերի իմաստային տարբերությունը: 

Կետերը կաթնասուններ են, հետևաբար նրանք շունչ առնելու համար ժամանակ առ ժամանակ մակերես (ելնում են, պետք է ելնեն): Բացի դրանից, նրանք թոքերի որոշակի ծավալ (ապահովում են, պիտի ապահովեն), որպեսզի լողունակությունը չկորցնեն: Մարդիկ ավելի խոր (քնում են, կքնեն), քան կետերը: Դեղերով քնեցրած կետերը կա՛մ (սուզվում են, կսուզվեն), կամ (չեն շնչում, չեն շնչի) ու (խեղդվում են, կխեղդվեն):շ

5. Տեքստում մի անգամ տեղադրի՛ր փակագծերում դրված առաջին բայաձևերը, մյուս անգամ` երկրորդները: Գտի՛ր ստացված տեքստերի իմաստային տարբերությունը:Ֆրանսիացի գիտնական Քրիստիան Մարշալն առաջարկում է Լուսնի վրա տեղադրել հայելիներ, որոնք Արեգակի ճառագայթները (անդրադարձնելու են, կանդրադարձնեն) Երկիր: Այդ դեպքում գիշերը կարելի է կարդալ և աշխատել՝ առանց արհեստական լուսավորության: Լուսնային հայելիները ( փոխարինելու են, կփոխարինեն) փողոցային լապտերներին ու շինհրապարակներում, դաշտերում և այլուր գիշերներն աշխատելու հնարավորություն (տալու են, կտան): Դրա համար (պահանջվելու է, կպահանջվի) 200 հազար քառ. կմ հայելի:

6. Բանաձևերի խնբերից յուրաքնչյուրին տո՛ւր տրված անուններից մեկը:Ենթադրական եղանակ, հարկադրական եղանակ, հրամայական եղանակ, ըղձական եղանակ, սահմանական (սահմանում-որոշում, հաստատում, կարգավորում) եղանակ:Ա. Գնում ես, գնալու ես, գնացել ես, գնացիր, գնում էիր, գնացել էիր, գնալու էիր:Բ. Գնաս,գնայիրԳ. Կգնաս, կգնայիր:Դ. Պիտի գնաս,պիտի գնայիր:Ե. Գնա՛, մի՛ գնա:

7. Կարդա՛ տրված մտքերը և լրացրո՛ւ վերջին նախադասությունը:Բայի դեմք է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որը ցույց է տալիս, թե ո՛ւմ կամ ինչի՛ն է վերագրվում գործողությունը:Բայի թիվ է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որը ցույց է տալիս` մե՞կ, թե՞  մեկից ավելի առարկաների է վերագրվում գործողությունը:Բայի ժամանակ է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որով արտահայտվում է գործողության կատարման ժամանակը:Բայի… է կոչվում դիմավոր բայի այն հատկանիշը, որով արտահայտվում է խոսողի վերաբերմունքը կամ տեսանկյունը գործողության կատարման նկատմամբ:

8. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ ըղձական եղանակի համապատասխան  բայերով:Գոնե մի օր կարգին եղանակ … որ …մի քիչ նստել ծովափին ու ջրային հեծանիվ…:Գոնե մինչև ծովափ… , դրանից հետո ինքներս կգնանք:Երանի թե մի քիչ երկար… ուղևորությունը:Շատ եմ ուզում, որ մի անգամ դելֆին … , մի քանի օր էլ ընկերություն … հետը:Եթե քամին… ու փորձառու նվագները … ծովին ունկնդրել, նրանք կասեն, թե նավի մոտով ինչպիս՞ ձկների վտառ է լողում:Լրացուցիչ աշխատանք

9. Կետերը փոխարինի՛ր տրված բայերի ենթադրական եղանակի համապատասխան ձևերով:Եթե թույլ տան իրենց ուզածն անել, նրանք անտառն էլ … զորքի ու բոլոր ծառերը շարք …  (վերածել, կանգնեցնել)Հենց որ սահմանին մոտենաք, ձեզ … ձերանցյալի ու նպատակների մասին: (հարցուփորձ անել)Թե որ գտնես այդ բույսի սերմերը, ջրի մեջ … ու … մինչև ծլեն: (դնել, թողնել)Եթե կենդանիների կերի մեջ մեծ քնակությամբ արևքուրիկ լինի, կենդանին … ու … (թունավորվել, հիվանդանալ)Եթե ժամանակին չմտածեն կենդանիների կերի մասին, ձմռանը շատ դժվար  …կեր հայթաթելը: (լինել)10. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ հարկադրական եղանակի համապատասխան  բայերով:Վատ աշխատող շարժիչներն անպայման … ,թե չէ թունավորում են օդը:Մեր քաղաքում սաղարթավոր ծառերը …, որ աղմուկը կլանեն, օդը մաքրեն փոշուց ու վնասակար նյութերից:Մարդիկ …, որ կենդանի բնությունը պահպանելը իրենց ամենակարևոր գործն է:Ամեն մեկը դիմացինի համար …., այն, ինչ կուզեր, որ իր համար անեն մարդիկ:Բնության գեղեցկությունը պահպանելու համար հանքերի շահագործումը …:11. Տրված նախադասությունները լրացրո՛ւ հրամայական եղանակի համապատասխան  բայերով: (Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու) :Համարձակ …, … նեղ միջանցքը ու երբ հասնես ստորգետնյա անցքի մուտքին, լապտերդ …:Ուշադիր … քարտեզը, … , թե օվկիանոսներում ցրված ինչքա՞ն կղզիներ կան:… բոլոր խորհուրդները, հետո …, ինչպես կամենում ես: Ոչ մեկի գաղտնիքը …, եթե անգամ պատահաբար ես իմացել:-… ինձ, … թռչեմ,- մարդկային լեզվով խնդրեց աղավնին:12․ Ուշադրություն դարձրո՛ւ  տրված սահմանական, հրամայական, ըղձական, ենթադրական, հարկադրական  եղանակների բայերին և պատասխանի՛ր  հարցերին:Ա. Կազմում եմ, հիանում ես: Կազմելու են, հիանալու եք: Կազմել ենք, հիացել է:  Կազմեց,  հիացանք:  Կազմում էիր,  հիանում էինք: Կազմել էի, հիանում էիր: Կազմելու էին, հիանալու էիր:Բ. Կազմի՛ր, կազմեցե՛ք, հիացիր, հիացե՛ք,Գ. Կազմեմ, հիանաս: Կազմեիր, հիանայինք:Դ.Կկազմեմ, կհիանաս: Կկազմեիր, կհիանայինք:Ե. Պիտի կազմեմ, պիտի հիանաս: Պիտի կազմեիր, պիտի հիանայինք:Բայի ո՞ր եղանակը ներկա ժամանակ ունի:Բայի ո՞ր եղանակն ընդմենը մեկ ժամանակ և մեկ դեմք ունի:Ո՞ր եղանակներն են կազմվում  ըղձականից, ինչպե՞ս են կազմվում:Ո՞ր եղանակն ունի ամենաշատ ձևերը:13․ Տեքստը վերականգնի՛ր` նախադասությունների հաջորդականությունը փոխելով: Նա պնդում է, որ եթե մարդը ժամանակի և տարածության «միջանցքը» մտնի, կհայտնվի նորից նույն տեղում, սակայն ավելի վաղ ժամանակակետում: Նրանցից մեկը լույսի արագությամբ պիտի շարժվի, պտույտ գործի ու նախնական դիրքին դառնա: Դոկտոր Քիփ Թոռնը Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական  ինստիտուտի առաջատար ֆիզիկոսներից է: Նա պաշտպանեց այն վարկածը, որ ժամանակի մեքենայի կառուցումը լիովին հնարավոր է: Դոկտոր Թոռնի ներկայացրած ժամանակի մեքենայի նախագծում այդ միջանցքը գտնվելու  է երկու մետաղե սկավառակի միջև: Մի քանի տարի առաջ գիտական աշխարհում նա մեծ իրարանցում առաջացրեց: